Het hoeft helemaal niet hè, dat je rond de sterfdatum van je dierbare extra last hebt van het verlies. Ik weet nog dat mijn vriend een paar jaar geleden iets zei in de trant van ‘het is maar een datum’. Waarop ik door filosofeerde dat data door ons zijn bedacht en dat we, als we geen kalender hadden, helemaal niet zouden weten dat de sterfdag ook echt de sterfdag is.
Tot zover de theorie.
Op 1 november is het zeven jaar geleden dat Bas overleed en zo’n beetje rond 1 september begon ik daar last van te krijgen. Huilerig, flashbacks, slechter slapen, zeg maar: rouw.
Mijn hoofd was nog helemaal niet bezig met 1 november, mijn hoofd was bezig met het plannen van een verlate zomervakantie. En voor die tijd moest ik nog een heleboel afspraken nakomen rondom Suicide Prevention Week. Ja, en dat hielp natuurlijk niet.
Ergens in die preventieweek reisde ik af naar Hilversum, voor een radio-interview, samen met Nathan Vos. Hij vertelde over de dood van zijn broer, ik over die van mijn zoon. Een prachtig interview. Ik heb ‘m niet teruggeluisterd, dat doe ik nooit. Maar het gevoel was goed, de interviewer was sterk en oprecht en de reacties waren warm.
Toen ik tijdens het interview antwoord moest geven op de vraag hoe mijn kinderen rouwen, voelde ik de tranen prikken en ik zag bij haar – de journalist – hetzelfde gebeuren.
En het was toch al emotioneler dan ik had verwacht.
Toen ik eerder die dag aankwam bij de mobiele studio zag ik het kunstwerk ‘Stille strijd’ van Saskia Stolz al van verre. Zo groot en geel, dat kun je niet missen. Natuurlijk kende ik het kunstwerk uit de media, het reist al meer dan een jaar door het land, om aandacht te vragen voor depressie en eenzaamheid. Maar zo vlak ervoor werd ik getroffen door de heftigheid. Om te beginnen staat de eenzaamheid daar gewoon heel groot te wezen. Een jongeling, zittend op de grond. De gelijkenis met Bas was treffend, ook de houding. De kwetsbaarheid en verslagenheid spatten eraf.
Wat me daarnaast raakte, waren alle beeltenissen van overledenen die ernaast waren gelegd. Zo veel. Zo geliefd. Zo gemist. En dan lag daar een bos zonnebloemen, met een handgeschreven briefje erbij, dat je een bloem mag pakken en dat je er dan een lintje aan kunt maken voor jouw dierbare. Ik weet niet wie die bloemen daar neerlegde, maar ik ervaarde het als pure liefde. Dankbaar pakte ik een bloem en schreef ik een lintje en even later lag er dus ook een aandenken aan Bas.
Er liepen best veel mensen rond het beeld, meer mensen die een bloem pakten, of een eigen afbeelding neerlegden. Ik ging er even bij zitten, op het bankje dat ernaast stond, geëmotioneerd achter m’n zonnebril voor me uitkijkend.
Naast me hoorde ik een stem: ‘Volgens mij kunt u wel een knuffel gebruiken.’
Verbaasd keek ik op, om naast me een vrouw te zien, die me vriendelijk toelachte. Ik knikte een beetje daas, ik had zozeer in mijn eigen gedachten gezeten dat ik het even moeilijk vond om contact te maken. Maar ze gaf me de knuffel. En daarna praatten we wat. Over het verlies van onze kinderen. Over een verbindend beeld. Over hoe lief en kwetsbaar al die kinderen op al die foto’s eruitzien. En waarom nou juist zij…?
Zo lief. Zo bijzonder, om op een plek als die gezien te worden door een volstrekt vreemde.
Met deze aanloop is het dus niet zo gek dat ik me rond de verjaardag van Bas – vorige week zou hij 27 zijn geworden – behoorlijk emotioneel voelde.
We gingen uit eten, de kinderen, mijn partner en ik. Voorafgaand even naar het graf. Waar ik alleen maar voelde dat ik de volgende keer nu toch echt een snoeischaar mee moet nemen.
Maar waar we besproken dat we er zoveel last van hebben dit jaar. Ik zei: ‘Het is binnenkort zeven jaar geleden dat hij is overleden, waarom doet dat dan nu zoveel pijn?’
Marie antwoordde: ‘Juist omdat het zo lang geleden is, het voelt alsof hij steeds verder wegdrijft van ons.’
En Vijf zei: ‘Zeven jaar is gewoon zes keer zo lang als zes jaar. Zeven jaar is een enorm getal.’
Kennelijk voelt het dus voor ons allemaal alsof hij nu ontzettend lang geleden is overleden. Maar dat verklaart nog niet helemaal het gat waarin we nu ieder voor zich bleken te storten.
Zeven jaar, het is weer een getal, net als een datum. Kennelijk doen die getallen iets met onze geest, zonder dat we daar al teveel invloed op kunnen uitoefenen.
Het is dus niet zo, dat je kunt besluiten om in aanloop tot de sterfdatum van een dierbare gewoon maar niks te voelen. Of je nou wilt of niet, de gevoelens van rouw storten zich over je uit en door je heen, als een tsunami van herinneringen, pijn en verdriet.
Waar ik de afgelopen zeven jaren steeds sterker werd, de herinneringen aan Bas steeds beter te verdragen waren, kan ik nu alleen maar huilen als ik hem voor me zie als baby, als 12-jarige bij het Kinderdictee, als 19-jarige op een schilderworkshop.
En weet je, ik ben er blij mee.
Want zeven jaar, dat is echt best lang geleden. Ik ben zo bang dat hij helemaal wegglijdt. Dat ik hem helemaal niet meer voor me kan zien, dat ik niet meer weet hoe zijn stem klonk, dat ik met niemand meer over hem kan praten omdat niemand meer weet wie hij was.
Het kost al zoveel moeite om over hem te praten. Veel mensen in mijn omgeving hebben hem werkelijk niet gekend, anderen zijn hem wellicht een beetje vergeten, weer anderen vinden het misschien lastig om het onderwerp aan te roeren, niet wetende of ze mij er misschien mee bezeren. En een hoop mensen uit die tijd zijn gewoon uit mijn leven verdwenen. En ik wil zo graag praten over wie hij was en over wat hij voor mij betekende.
Zeven jaar, onwillekeurig glijdt hij langzaam mijn leven uit, mijn kind, mijn eerstgeborene, mijn eerste grote liefde.
Laat mij maar huilen, twee maanden lang, net zolang totdat het 1 november is, en daarna. Er zijn geen zakdoeken genoeg om deze tranen te kunnen stelpen.
Ach lieverd, die knuffel van dieet vrouw, die tranen bij die ander, …
Of het nu 7 of 17 jaar zijn.
Ook ik heb het in november hoor en dat duurt tot midden december.
En hier al 22 jaar.
Ik hoop dat ook jij door deze maand heen kunt komen met warme armen om je heen, naast of achter je.
Knufff
Dank je wel voor je lieve reactie, jij ook veel sterkte. X
Ik herken veel van wat je schrijft. Het is niet zozeer die dag maar de aanloop ernaartoe. Voor mij is het 6 november 2 jaar geleden. Een paar van zijn vrienden groep namen dit weekend contact met mij op om te vragen waar ik dan behoefte aan heb. Ze gaan met de hele groep die avond uiteten om hem te gedenken. Wij zijn dan ook uitgenodigd evenals in januari dit jaar op zijn geboortedag. Toen bleken 15 vrienden in een druk restaurant voor mij teveel prikkels. Nu komt een kleine groep hechte vrienden die middag bij ons lunchen en kunnen ze die avond met een grote groep onder elkaar zijn. Fijn dat ze nog steeds aan hem denken en zijn naam noemen. Het blijft echter een moeilijke periode en dat begint nu al. Ik voel letterlijk de onrust en vermoeidheid in mijn lijf. En na 6 november….? Dan komt die zogenaamde feestmaand en dan nog januari, de maand waarin hij is geboren. Ik zie er best tegenop maar nee, je kunt het niet ontlopen. Sterkte Patti de komende tijd
Wat ontzettend fijn, Joostien, dat die vriendengroep je hierbij betrekt, en dat ze hem herdenken. Al snap ik dat 15 vrienden een beetje veel is, ik heb daar zelf op dat soort dagen ook snel last van.
En ach. Bij mij is het op 1 november gedaan. Maar als je na de feestdagen ook zijn geboortedag nog hebt, dan heb je een redelijk uitputtende winter. Sterkte de komende tijd en alle liefs en warmte gewenst.
Ik ga nu het zevende jaar in en ja, er zijn van die dagen dat mijn broer ineens weer heel dichtbij is.
Zijn verjaardag en zijn sterfdag zijn van de periodes. Ik laat het er zijn en vind het mooi dat hij weer even dichtbij is.
Jij ook al het 7e jaar, wat gaat dat toch snel. Ja, en ik herken dat zo, ik ben heel blij als ik hem weer wat dichterbij mag voelen.
Jij ook sterkte, lieve Laura. X
Hier ook een 7e jaar, mijn vader plotseling weg van deze aardkloot, in juni, mijn broer bijna in oktober en jouw zoon in november voorgoed.
Ik tel de jaren met je mee. 2017 is een emo jaar.
Ook voor jou dus, 2017. Wat bizar hè. Sterkte met alles. X
Bas blijft in mijn herinnering. Het intense verdriet en de radeloosheid, van jou, Noa, Ole en oma ook. En mijn eigen verdriet om die leuke, lieve, lastige, gevoelige jongen die we zo graag volwassen hadden zien worden.
Knuf
Ik vind het erg fijn dat jij Bas zo goed hebt gekend. Zo veel mensen zijn dat namelijk niet. En o je zin over dat we hem volwassen hadden willen zien worden … die graaft door m’n ziel. X
Owja, die getallen. Konden we ze maar vertellen dat ze niks voorstellen. Dat -voor mij- volgend jaar 10 niet meer of minder ‘waard’ is dan 3 of 9 of welk ander getal. Maar die 10, dat is nu al een Ding! En het is pas in augustus. Dus I feel you.
O jee, 10, dat is helemaal een magisch getal. Nog bijna een jaar te gaan dus en nu voel je ‘m al. Sterkte, dat moet echt niet meevallen.
Ben nog steeds dankbaar voor je oprechte en mooie interview .. Via die uitzending heb je mij en vele luisteraars kennis laten maken met onder anderen Walk Into the Light, rouw van en door kinderen en dit indrukwekkende beeld, de Stille Strijd.
Wat kwam die binnen! Eerst al via foto’s en al helemaal in het echt. Ik kan de ervaring daar niet beter verwoorden dan jij in je onroerende verhaal hebt gedaan.
Zolang jij blijft huilen zal Bas blijven bestaan ., en dan gaat de balans hopelijk steeds meer richting tranen van geluk en ontroering, bij zoveel mooie herinneringen aan hem. Ik hoop dat je die nog vaak en met velen kunt delen.
Wat een lieve en steunende reactie, Albert, dank je wel.
10-10 was het 6 jaar geleden dat Manou overleed, en daarvoor in september was het 6 jaar geleden dat ze een week vermist was. Voor mij begint het altijd begin september.. dan word ik verdrietig, in mezelf gekeerd, bozig en moe.. Alsof mijn hele lijf meedoet met rouwen.
Het is ook alsof in deze tijd van het jaar, wanneer de bladeren vallen en de dagen korter en donkerder zijn mijn verdriet zo veel meer aan de oppervlakte komt.. Afgelopen jaar kreeg ik een prachtige kleindochter genaamd Elif Manou, geweldig om oma te zijn van zo’n mooi klein meisje. Maar oh wat had ik haar graag bij haar tante Manou op schoot gezien..
Ik herken heel veel in je woorden Patti, en wens je heel veel sterkte voor de komende tijd.
Wat dubbel hè, zo bij met nieuw leven en dan juist extra worden geconfronteerd met je verlies. Gefeliciteerd met de geboorte van je kleindochter!
En, misschien schreef ik het hier al ergens, ergens ben ik soort van blij dat dit soort momenten zich afspeelt in het najaar. Je moet er toch niet aan denken dat je je zo voelt terwijl de bloemen bloeien en de vogels zingen? Al vindt een mens daar dan ook wel weer een weg in, ongetwijfeld.
Liefs voor jou in deze donkere tijd.
Die angst dat ze vergeten worden dat heb ik ook zo erg.
En als je het niet meegemaakt hebt begrijpen ze niet hoe het voelt om je kind te verliezen.
Ik ben steeds zo blij met jouw verhalen, want dan weet ik dat ik niet alleen in sta.
Dank je wel lieverd.
Ik praat er ook haast niet over hè, al zou je anders vermoeden als je m’n blogs leest. Want hoe begin je erover, het gevoel dat je zo nu en dan helemaal verscheuren kan? Waar begin je, tegen wie, waarom? Ik merk zelfs dat ik de mensen om me heen een beetje wil beschermen tegen de heftigheid van mijn gevoelens. Dus nee, lieve Sonja, je staat niet alleen.